Şanzıman, trafikteki tüm araçlarda bulunan, motordan alınan gücü tekerleklere aktaran bir sistemdir. Motor tarafından üretilen güç baskı balata yolu ile şaft ve diferansiyele aktarılır. İlk olarak 1984 yılında, günümüzde kullanılan şanzıman tiplerine benzeyen manuel şanzıman üretilmiştir. Ancak ilk şanzımanlar özellikle vites geçişleri ve mekanik parçaların sürtünmesi nedeniyle randıman veremedi. 1928 yılında Cadillac markası, daha işlevsel bir dişli grubu üretmeyi başardı. İlk otomatik şanzıman ise 1948 yılında üretildi. Sonraki tüm gelişmeler bu şanzıman tiplerinin farklı varyasyonları olarak piyasada yerini aldı. Şu anda trafikte gördüğümüz araçlarda kullanılan şanzıman tipleri ise manuel şanzıman, otomatik şanzıman, DSG şanzıman, CVT şanzıman, yarı otomatik ve çift kavramalı şanzımandır.
Şanzımanın Görevleri
Vites kutusu olarak da isimlendirilebilen şanzımanın görevleri şu şekilde sıralanabilir:
• Otomobil durur vaziyetteyken motorun çalışır kalmasını sağlamak (otomatik şanzımanlarda N durumunda, manuel şanzımanlarda ise boş vites durumunda)
• Debriyaj ile birlikte çalışan şanzımanda döndürme momenti elde edildiğinden, aracın kalkışını sağlamak
• Yol şartlarına göre araç için ideal olan hız ve torku belirlemek
• Süratli hızlarda bile ekonomik yakıt tüketimi sunmak
• Aracı 1. vites, 2. vites, 3. vites, 4. vites, 5. vites dişlilerinden herhangi birisine geçirerek ileri doğru hareket etmesini veya geri vitese geçirerek tam tersi yönde hareket edilmesini sağlamak.
Şanzıman Tipleri
Manuel Şanzıman
Debriyajlı şanzıman tipidir. Vites geçişleri sürücü tarafından kontrol edilir. Bu kontrol debriyaj pedalı ile gerçekleştirilir. Motosikletlerde ise vites geçişleri ile yapılır. Manuel şanzımanlı araçlarda debriyaj pedalına basıldığı anda vites kolu ile vites geçişleri sağlanır. Düz vitesli şanzıman çeşidi olarak da nitelendirilen manuel şanzımanlar, otomatik olanlara göre daha az arıza yapar ve daha az masraflı sonuçlar doğurabilir. Fakat otomatik şanzımanlar çok daha pratik bir kullanım imkanı sunar. Manuel şanzımanlı araçlarda prizdirek mili, vites dişlileri, daimi iştirak dişlisi, grup mili, senkromeç, çıkış mili (ana mil) ve avare dişlisi gibi parçalar bulunur. Bu parçaların tümü birbiri ile uyumlu olarak çalışır.
Otomatik Şanzıman
Otomatik şanzımanlı araçlarda, hız, yol, tork, devir parametrelerine göre vites geçişleri otomatik olarak yapılır. Mekanik ve elektronik sistemlerin bileşik çalışması ile en doğru vites seçimi yapılarak, hem verimli hem de ekonomik bir yakıt tüketimi imkanı sunulur. Araç geri yönde hareket ettirilmek istendiğinde vitese elle müdahale edilir ve araç vites "R" konumuna alınır. Kimi araç marka ve modelinde otomatik ve manuel şanzımanlı araçların fiyatları birbirinden farklıdır. Genellikle opsiyonel olarak sunulan bir özelliktir.
DSG Şanzıman
"Direct Shift Gearbox" kelimelerinin kısaltılmışı olan DSG, Volkswagen tarafından geliştirilen bir şanzıman türüdür. Yaklaşık 15 yıldır kullanılmakta ve son derece verimli ve üst düzey sürüş performansı sunan şanzıman türüdür. İki farklı debriyaj sistemi yer alır. Tek vites (1, 3, 5, 7) geçişlerinde birisi aktif olurken; çift vites (2, 4, 6) geçişlerinde diğeri hazır konumda bekler. Böylelikle seri bir vites değişimi yapılmış olur. DSG şanzımanda güç kayıpları manuel ve otomatik şanzıman tiplerine göre daha azdır. Volkswagen ile birlikte şu anda Audi markası da DSG şanzıman kullanan araç markasıdır. Audi otomobiller 8 ileri DSG şanzıman ve 7 ileri S-Tronic şanzıman tipleri ile sunulmaktadır.
CVT Şanzıman
Bu şanzıman tipinde dişli sistemleri bulunmaz. Bunun yerine makaralar görev alır. Konik bir yapıya sahip makaralar ile aracın hız ve tork durumuna göre devir sayısı belirlenir. Makaralar alt ve üst limitlere sahiptir. Subaru, Nissan ve Renault marka bazı otomobil modellerinde CVT şanzıman kullanılmaktadır. Konforlu, ekonomik ve yüksek performanslı bir sürüş imkanı sunar.
- Yanıtla
Kalıcı bağlantı